Εγκεφαλική Παράλυση και Φυσικοθεραπεία – Γενικές Πληροφορίες

Επιμέλεια: Άρτεμις Δρόσου, Φυσικοθεραπεύτρια (NDT –Bobath)

Η Εγκεφαλική Παράλυση ( ΕΠ) είναι ένας γενικός όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια ομάδα διαταραχών που επηρεάζουν τη φυσιολογική ανάπτυξη της κίνησης και της στάσης. Η Εγκεφαλική Παράλυση (ΕΠ) κατέχει κύριο μέρος στην παιδική νευροπαθολογία και καλύπτει ένα μεγάλο φάσμα καταστάσεων, στο οποίο τα παιδιά παρουσιάζουν έλλειμμα του κινητικού ελέγχου και μία διαταραχή στην στάση και την κίνηση εξαιτίας βλάβης ή δυσλειτουργίας στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο. Η ΕΠ προκαλείται από βλάβη στον εγκέφαλο – όπως φλεγμονή, εγκεφαλικό επεισόδιο, τραυματισμό ή απώλεια οξυγόνωσης του εγκεφάλου- που συμβαίνει πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά τον τοκετό ή μέσα στα 2 πρώτα χρόνια ζωής. Η βλάβη στον εγκέφαλο είναι « μη προοδευτική» υποδηλώνοντας ότι δεν χειροτερεύει ύστερα από την αρχική βλάβη. Παρόλα αυτά οι καθημερινές δραστηριότητες του παιδιού που μπορεί να επηρεαστούν από τη βλάβη, μπορεί να παρουσιάσουν επιδείνωση με το πέρασμα του χρόνου.  

Οι δυσκολίες από την ΕΠ μπορεί να κυμαίνονται σε ένα εύρος από ελαφρές σε σοβαρές βλάβες. Άτομα που έχουν ΕΠ μπορεί να αντιμετωπίζουν προβλήματα με την όραση, την ακοή, την αίσθηση της αφής, τη νόηση ή την επικοινωνία. Μπορεί επίσης να αντιμετωπίζουν προβλήματα από επιληπτικές κρίσεις.

 Η Εγκεφαλική Παράλυση εκδηλώνεται με συχνότητα 1,0–2,5/1000 παιδιά που γεννιούνται ζωντανά. Ο αριθμός των παιδιών στα οποία τίθεται η  διάγνωση της ΕΠ έχει μεγαλώσει τα τελευταία χρόνια ως αποτέλεσμα των αυξημένων ποσοστών επιβίωσης των προώρων μωρών και των ολιγοβαρών κατά τη γέννηση νεογνών. Επίσης το προσδόκιμο επιβίωσης των ενηλίκων με ΕΠ  έχει αυξηθεί. Τα άτομα με ΕΠ μπορούν να ωφεληθούν πάρα πολύ από τη φυσικοθεραπεία σε όλα τα στάδια της ζωής τους.

Οι φυσικοθεραπευτές είναι εξειδικευμένοι στο να βοηθούν άτομα με ΕΠ να βελτιώσουν τις φυσικές τους δραστηριότητες. Μπορούν να τους βοηθήσουν να παραμείνουν δραστήριοι και υγιείς και να πραγματοποιούν καθημερινές δραστηριότητες όπως μετακίνηση, ανεξάρτητη ή μη βάδιση, χρήση αναπηρικού αμαξιδίου, μεταφορές από και προς το αμαξίδιο, μεταφορές από και προς καρέκλα, αυτοκίνητο , κρεβάτι κλπ.

 Τι είναι η Εγκεφαλική Παράλυση? 

 Η εγκεφαλική παράλυση είναι ένας ευρύς όρος που         χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις επιδράσεις που έχουν πάνω  στην ανάπτυξη των κινητικών δεξιοτήτων μη προοδευτικές –  επιδεινούμενες βλάβες του αναπτυσσόμενου εγκέφαλου. Στις  μορφές  της ΕΠ έχουν δοθεί διάφορα ονόματα ανάλογα με τον τύπο  των προβλημάτων στην κίνηση και τις περιοχές του σώματος που έχουν επηρεαστεί:

Σπαστική αφορά τον αυξανόμενο σπασμό των μυών καθώς το άτομο κινείται.

Αταξική αφορά το μειωμένο συντονισμό και αστάθεια σε όλο το σώμα.

Δυσκινητική αφορά απρόβλεπτες αλλαγές στο μυϊκό τόνο και την κίνηση που μπορεί να προκαλέσουν αστάθεια στην στάση.

Μικτή αφορά έναν συνδυασμό των παραπάνω προβλημάτων στην κίνηση ( σπαστική, δυσκινητική ή αταξική)

Τετραπληγία αφορά την ΕΠ που επηρεάζει και τα άνω και τα κάτω άκρα , τον αυχένα και τον κορμό ( συνήθως με μεγαλύτερη βαρύτητα στα άνω άκρα)

Διπληγία επηρεάζει είτε τα δύο κάτω άκρα ( η πιο κοινή μορφή της διαταραχής) ή τα δύο άνω άκρα ( λιγότερο συχνή)

Ημιπληγία επηρεάζει τη μια πλευρά του σώματος ( άνω και κάτω άκρο).

Κλινικές εκδηλώσεις 

  

Τα συμπτώματα και οι κλινικές εκδηλώσεις της ΕΠ διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν από πολύ νωρίς στην ηλικία των 2 μηνών και συνήθως είναι ορατά πριν την ηλικία των 2 ετών. Οι γονείς συχνά παρατηρούν πρώιμα σημάδια όπως ότι το παιδί τους δεν είναι ικανό να κρατήσει το κεφάλι του καλά όπως τα άλλα μωρά, ή δεν μπορεί με ευκολία να φτάσει ένα αντικείμενο, να ρολλάρει, να καθίσει, να μπουσουλήσει ή να περπατήσει. 

Άλλα συμπτώματα της ΕΠ που σχετίζονται με την κίνηση μπορεί να περιλαμβάνουν: 

• Σφιχτούς μύες που γίνονται ακόμα πιο σφιχτοί όταν υπάρχει περίοδος στρες, ασθένειας  και επίσης με την πάροδο του χρόνου

• Σφιχτές αρθρώσεις που δεν κάμπτονται ή δεν μπορούν να διαταθούν σε όλο τους το εύρος, ιδιαίτερα στα χέρια, τους αγκώνες, τα ισχία, τα γόνατα ή τους αστραγάλους

• Μυϊκή αδυναμία ή μια μείωση στις κινήσεις που ένα παιδί ήδη πραγματοποιούσε μέχρι κάποια στιγμή

• Έλλειψη ικανοποιητικής κίνησης στα πόδια, τα χέρια, τον κορμό ή το κεφάλι

• Έλλειψη συντονισμού

• «Χαλαροί» ( Floppy) μύες, ιδιαίτερα στον κορμό και το κεφάλι

• Μυϊκοί τρόμοι

Άλλα συμπτώματα της ΕΠ μπορεί να περιλαμβάνουν :

• Δυσκολίες στην ομιλία ή  στο να γίνουν κατανοητοί από τους άλλους

• Μαθησιακές δυσκολίες ( ακόμα και αν το παιδί έχει φυσιολογική νοημοσύνη)

• Προβλήματα όρασης

• Προβλήματα ακοής

• Επιληπτικές κρίσεις ( σπασμοί)

• Πόνος στις αρθρώσεις που συχνά προκαλείται από τους σφιχτούς μύες ή την κακή στάση

• Μειωμένη δύναμη και συντονισμός στο στόμα με αποτέλεσμα προβλήματα στη σίτιση και/ ή αυξημένη σιελόρροια

• Δυσκολία στον έλεγχο της ούρησης

• Δυσκοιλιότητα

• Πιο αργή – σε σχέση με το φυσιολογικό- ανάπτυξη

Πως τίθεται η διάγνωση;

Η διάγνωση τίθεται από τον παιδίατρο, τον παιδονευρολόγο ή τον αναπτυξιολόγο γιατρό, οι οποίοι και παραπέμπουν στους φυσικοθεραπευτές για παρέμβαση.

Ο φυσικοθεραπευτής :

Θα πάρει ένα πλήρες ιατρικό ιστορικό, και θα ρωτήσει για την περίοδο της εγκυμοσύνης, τον τοκετό  και τη γενική υγεία του παιδιού

θα πραγματοποιήσει μια πλήρη αξιολόγηση που περιλαμβάνει

• παρατήρηση του παιδιού σε διαφορετικές θέσεις ώστε να αξιολογήσει τα πρότυπα κίνησης
• αξιολόγηση με παρέμβαση ( hands-on) για την εκτίμηση του μυϊκού τόνου, της δύναμης, της ευλυγισίας και των αντανακλαστικών
• προσδιορισμό των αναπτυξιακών σταδίων ( πόσο καλά μπορεί να κάτσει, να σταθεί ή να πιάσει αντικείμενα για μια δεδομένη ηλικία).

Πώς μπορεί να βοηθήσει ο Φυσικοθεραπευτής;  

Ένας φυσικοθεραπευτής είναι πολύ σημαντικό μέλος της ομάδας αποκατάστασης για κάποιο άτομο που διαγιγνώσκεται με ΕΠ. Οι θεραπευτές βοηθούν τα άτομα με ΕΠ να κερδίσουν δύναμη και κίνηση ώστε να λειτουργούν όσο το δυνατόν καλύτερα σε όλες τις φάσεις της ζωής τους. 

Ο φυσικοθεραπευτής θα προσφέρει φροντίδα στα διαφορετικά στάδια της ανάπτυξης του κάθε ατόμου, αναλόγως με τις ξεχωριστές ανάγκες που αντιμετωπίζει το κάθε άτομο. Η φυσικοθεραπεία μπορεί να γίνει στο εργαστήριο φυσικοθεραπείας, στο σπίτι του ατόμου, στο σχολείο ( ειδικές σχολικές δομές) , σε κέντρα αποκατάστασης και ιδρύματα. Ο φυσικοθεραπευτής θα δουλέψει και θα συνεργαστεί μαζί με άλλους επαγγελματίες υγείας , όπως εργοθεραπευτές, λογοθεραπευτές/ λογοπεδικούς, ειδικούς παιδαγωγούς κλπ, ώστε να καθορίσουν τις θεραπευτικές ανάγκες του κάθε ατόμου, καθώς οι προτεραιότητες της θεραπευτικής παρέμβασης αλλάζουν.  

Φυσικοθεραπεία τα πρώτα χρόνια : γέννηση μέχρι 4 ετών 

Οι φυσικοθεραπευτές μπορούν να βοηθήσουν τους κηδεμόνες/ γονείς να υποστηρίξουν την κινητική ανάπτυξη του παιδιού τους παρέχοντας τους εκπαίδευση ( μέσω πρακτικής εξάσκησης hands– on training) για τη σωστή τοποθέτηση σε θέσεις, για την κίνηση, τον τρόπο με τον οποίο ταΐζουν το παιδί, το πώς θα παίζουν μαζί του και το πώς θα το ηρεμούν. Ο φυσικοθεραπευτής θα προτείνει αλλαγές στο περιβάλλον του σπιτιού ώστε να ενθαρρυνθεί η κινητική ανάπτυξη, όπως επίσης η επικοινωνία, η ακοή, η όραση και οι ικανότητες για παιχνίδι. Είναι πολύ σημαντικό να θυμάστε ότι μέσω του παιχνιδιού τα μικρά παιδιά μαθαίνουν πολλές από τις δεξιότητες που αναπτύσσουν με την πάροδο του χρόνου.  Ο φυσικοθεραπευτής αναπτύσσει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα δραστηριοτήτων , συχνά μέσω του παιχνιδιού, ώστε να ταιριάζει με τις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε παιδιού- με σκοπό τη βελτίωση της δύναμης, της κίνησης και της λειτουργίας. Η θεραπεία γίνεται ενώ «χειριζόμαστε» το παιδί,  μας καθοδηγεί και το καθοδηγούμε μέσω συνεχούς ανατροφοδότησης (feedback). Καθοδηγούμε το κινητικό αποτέλεσμα με το χειρισμό μας προκειμένου οι κινητικές αντιδράσεις του παιδιού να είναι όσο το δυνατό πιο φυσιολογικές. Μ» αυτό τον τρόπο το παιδί μέσω της επανάληψης αποκτά την εμπειρία νέων και πιο φυσιολογικών αισθητικοκινητικών προτύπων και τα εδραιώνει. 

  

Φυσικοθεραπεία στα σχολικά χρόνια : ηλικίες 5–12 ετών 

 Οι φυσικοθεραπευτές εκπαιδεύουν τους γονείς και κηδεμόνες ώστε να βοηθήσουν το παιδί   τους, που έχει ΕΠ,  να επιτύχει λειτουργικούς στόχους και όσο το δυνατόν την υψηλότερη ποιότητα ζωής σε όλα τα στάδια της ανάπτυξης. Το θεραπευτικό πρόγραμμα και οι στόχοι αλλάζουν όσο μεγαλώνει το παιδί. Η προσχολική αλλά και η σχολική περίοδος φέρνει νέες προκλήσεις και  το παιδί οφείλει να εξερευνήσει νέα περιβάλλοντα κάθε χρόνο.   Σε αυτή την ηλικία, τα παιδιά επίσης βιώνουν αλματώδη αλλαγή στην ανάπτυξή τους, και αυτό απαιτεί κατάλληλες προσαρμογές του θεραπευτικού προγράμματος αλλά και του εξοπλισμού που πιθανόν χρησιμοποιεί το παιδί. Οι προτεραιότητες της φροντίδας μπορεί να επικεντρώνονται στη βάδιση, τις μεταφορές, την προσωπική υγιεινή, το παιχνίδι, την κοινωνικοποίηση, και τον προσαρμοσμένο εξοπλισμό  που εξυπηρετεί τις κοινωνικές και σωματικές/ φυσικές  αλλαγές  που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.  Η φυσικοθεραπεία μπορεί να παρέχεται στο σπίτι, σε εργαστήρια φυσικοθεραπείας, σε ιδρύματα και/ ή σε σχολικές δομές.  Ο φυσικοθεραπευτής , μαζί με τον εργοθεραπευτή θα εστιάσουν και μπορεί να προτείνουν τροποποιήσεις και προσαρμογές στο σχολικό περιβάλλον έτσι ώστε να διασφαλίσουν το καλύτερο δυνατό εκπαιδευτικό περιβάλλον. 

Η φυσικοθεραπεία βοηθά τον έφηβο με ΕΠ εστιάζοντας στην πρόληψη προβλημάτων όσον αφορά τη στάση του σώματος και τους αρθρικούς περιορισμούς. Αυτό γίνεται με την ενθάρρυνση και διατήρηση της κινητικότητας, της καλής φυσικής κατάστασης, την αντιμετώπιση του μυϊκού και / ή αρθρικού πόνου, και τη σύσταση για εφαρμογή ναρθήκων ή χρήση άλλων βοηθημάτων ώστε να διατηρείται η λειτουργικότητα του ατόμου. Ο φυσικοθεραπευτής θα διδάξει τους γονείς για την αυτοφροντίδα, τη διατήρηση των ημερήσιων προγραμμάτων ( διατήρηση καθημερινής ρουτίνας) , την κοινωνικοποίηση, τη φυσική δραστηριότητα και θα βοηθήσει στο σχεδιασμό για την καθημερινότητα του παιδιού στο σχολικό περιβάλλον καθώς και για το μελλοντικό επαγγελματικό προσανατολισμό. 

Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι όλες οι συνήθειες που μας ακολουθούν μια ζωή δημιουργούνται και εδραιώνονται σε αυτή την ηλικία – και το να αναπτύξεις ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα εκγύμνασης μπορεί να βελτιώσει την υγεία και τη λειτουργικότητα του ατόμου για το υπόλοιπο της ζωής του. Τα παιδιά με ΕΠ αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο με μεγαλύτερες πιθανότητες  από άλλα παιδιά  ανάλογης ηλικίας να μην γυμνάζονται αρκετά και να γίνονται νωθρά , γεγονός που οδηγεί σε προβλήματα αύξησης βάρους και ιατρικές επιπλοκές. Αυτά τα θέματα αναπτύσσονται αργά και σταδιακά, αλλά έχουν σημαντική επίδραση στην ποιότητα ζωής του παιδιού και των κηδεμόνων τους. Οι φυσικοθεραπευτές είναι ειδικευμένοι στο να αναπτύσσουν εξατομικευμένα προγράμματα άσκησης έτσι ώστε να χρησιμοποιούν τις ιδιαίτερες ικανότητες και δυνάμεις του κάθε παιδιού. Για παράδειγμα, ο φυσικοθεραπευτής μπορεί να προτείνει  προσαρμοσμένο τύπο άθλησης, όπως bowling, κολύμβηση, ποδήλατο, τένις  και μπάσκετ έτσι ώστε να προωθήσει τόσο τη φυσική κατάσταση όσο και την κοινωνικοποίηση ανάμεσα σε παιδιά ίδιας ηλικίας.

  Φυσικοθεραπεία στην ενηλικίωση: Ηλικία 18+ 

 

Πολλά παιδιά με ΕΠ ζουν με υψηλό λειτουργικό επίπεδο ζωής ως ενήλικες. Η ΕΠ δεν αποτελεί πάντα εμπόδιο στο να αποκτήσουν αξιόλογες καριέρες και οικογένειες. Στην ενήλικη ζωή, τα άτομα με ΕΠ συχνά εστιάζουν στην αντιμετώπιση και διαχείριση του πόνου, την  εξοικονόμηση ενέργειας, τον προσαρμοσμένο εξοπλισμό και τις περιβαλλοντικές τροποποιήσεις ώστε να βιώνουν την ανεξαρτησία τους στην εργασία και το σπίτι τους. Οι φυσικοθεραπευτές μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση αυτών των θεμάτων. Όπως και αρκετοί ενήλικες , τα άτομα με ΕΠ μπορεί να έχουν μυϊκούς και αρθρικούς πόνους στην ενήλικη ζωή τους. Οι φυσικοθεραπευτές έχουν τη γνώση να προτείνουν εξειδικευμένη και εξατομικευμένη θεραπευτική άσκηση που να τους δώσει τη δυνατότητα  να μένουν υγιείς και δυνατοί μειώνοντας την πιθανότητα ή την ένταση των μυοσκελετικών προβλημάτων.
Οι φυσικοθεραπευτές είναι ειδικευμένοι σε όλα αυτά τα θέματα και σε συνεργασία με τα άτομα με ΕΠ και τους κηδεμόνες τους μπορούν να θέσουν εξατομικευμένους στόχους για ρεαλιστικά και θετικά αποτελέσματα.

Τι είδους φυσικοθεραπευτή χρειάζομαι?

Όλοι οι φυσικοθεραπευτές έχουν τις γνώσεις μέσω της εκπαίδευσής τους και της εμπειρίας τους να αντιμετωπίσουν ασθενείς με ΕΠ. 

Παρόλα αυτά, κάποιος θα μπορούσε να απευθυνθεί σε :

• Φυσικοθεραπευτή που έχει εμπειρία στην αντιμετώπιση ασθενών με ΕΠ

• Φυσικοθεραπευτή που είναι εξοικειωμένος και έχει εμπειρία στην  αντιμετώπιση και θεραπευτική παρέμβαση σε βρέφη και παιδιά

• Φυσικοθεραπευτή που είναι εξειδικευμένος στην παιδιατρική/ νευρολογική φυσικοθεραπευτική αποκατάσταση, δηλαδή που έχει εξειδικευμένη γνώση, εμπειρία και ικανότητες.

Γενικές κατευθυντήριες γραμμές όταν ψάχνετε για φυσικοθεραπευτή ( ή οποιοδήποτε άλλο επαγγελματία υγείας) 

• Λάβετε συστάσεις από την οικογένεια και τους φίλους σας ή από άλλους επαγγελματίες υγείας

• Όταν έρθετε σε επαφή με το φυσικοθεραπευτή , συζητήστε μαζί του για την εμπειρία του στην αντιμετώπιση ατόμων με ΕΠ

Κατά τη διάρκεια της πρώτης σας επίσκεψης στο φυσικοθεραπευτή, να είστε προετοιμασμένοι  να περιγράψετε με όσες περισσότερες λεπτομέρειες το ιστορικό του ατόμου που έχει διαγνωστεί με ΕΠ, τις καθημερινές δυσκολίες που αντιμετωπίζετε, τις συνθήκες εκείνες που δυσχεραίνουν τα συμπτώματα / κλινική εικόνα του ατόμου, και βέβαια να συζητήσετε τους στόχους που έχετε. 

Επιπλέον πληροφορίες 

   Τα παρακάτω άρθρα παρέχουν επιστημονική τεκμηρίωση που σχετίζεται με την φυσικοθεραπεία στην εγκεφαλική παράλυση. Τα άρθρα αναφέρουν πρόσφατες έρευνες και δίνουν μια ανασκόπηση της πρακτικής διεθνώς. Οι τίτλοι των άρθρων οδηγούν με λινκ είτε στην   PubMed ( δωρεάν online βάση δεδομένων που έχει αναπτυχθεί από το National Center for Biotechnology Information (NCBI))  σε κάποιο απόσπασμα άρθρου είτε σε ελεύθερη πρόσβαση σε ολόκληρο το άρθρο.

1. Bax M, Goldstein M, Rosenbaum P, et al. Proposed definition and classification of cerebral palsy, April 2005. Dev Med Child Neurol. 2005;47:571–576. Article Summary on PubMed. 
2. Yeargin-Allsopp M, Van Naarden Braun K, Doernberg NS, et al. Prevalence of cerebral palsy in 8-year-old children in three areas of the United States in 2002: a multisite collaboration. Pediatrics. 2008;121;547–554. Free Article. 
3. Ustad T, Sorsdahl AB, Ljunggren AE. Effects of intensive physiotherapy in infants newly diagnosed with cerebral palsy. Pediatr Phys Ther. 2009;21:140–149. Article Summary on PubMed. 
4. Dumas HM, Watson K, Fragala-Pinkham MA, et al. Using cognitive interviewing for test items to assess physical function in children with cerebral palsy. Pediatr Phys Ther. 2008;20:356–362. Article Summary on PubMed. 
5. Mockford M, Caulton JM. Systematic review of progressive strength training in children and adolescents with cerebral palsy who are ambulatory. Pediatr Phys Ther. 2008;20:318–333. Article Summary on PubMed. 
6. Darrah J, Wiart L, Magill-Evans J. Do therapists’ goals and interventions for children with cerebral palsy reflect principles in contemporary literature? Pediatr Phys Ther. 2008;20:334–339. Article Summary on PubMed. 
7. Horsman M, Suto M, Dudgeon B, Harris SR. Growing older with cerebral palsy: insider’s perspectives. Pediatr Phys Ther. 2010;22:296–303. Article Summary on PubMed .  

πηγή: http://psfattica.gr/fysikotherapeia/fysikotherapeia-kai-astheneis/egkefaliki-paralysi-kai-fysikotherapeia.html