Η συμμετοχή του γυναικείου φύλου στον αθλητισμό και τον πρωταθλητισμό είναι πλέον αποδεκτή και δεδομένη. Τόσο η υψηλού επιπέδου συμμετοχή όσο και η συμμετοχή στον ψυχαγωγικό και μαζικό αθλητισμό αποτελούν μέρος της ζωής όχι μόνο ενός έφηβου κοριτσιού αλλά και μιας γυναίκας σε όλο το φάσμα της ζωής και λειτουργικής της δράσης.
Η παρουσία του γυναικείου φύλου σε Ολυμπιακούς Αγώνες και διοργανώσεις υψηλού επιπέδου ξεκινά το 1900 με ποσοστό συμμετοχής 1.7% στο γκολφ και το τένις. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες το 1996 το ποσοστό ανεβαίνει στο 35.1% καθιερώνοντας τις γυναίκες στον υψηλού επιπέδου αθλητισμό.
Δημιουργούνται ειδικά αθλήματα για τις γυναίκες, ειδικά προγράμματα άσκησης καθώς και προπονητικά προγράμματα ειδικά για γυναίκες καθώς και ειδικός εξοπλισμός. Η ανάπτυξη είναι ραγδαία και η κοινωνική αποδοχή εδραιώνεται καθιερώνοντας το γυναικείο φύλο ως ικανό να συμμετέχει χωρίς διακρίσεις και περιορισμούς σε σχέση με το αντρικό.
Το γυναικείο σώμα όμως παρότι απολαμβάνει τη συμμετοχή στον αθλητισμό διαφέρει από το αντρικό σε όλες τις ηλικίες. Η γυναίκα αθλήτρια εκτίθεται σε κινδύνους κατά την άθληση που οριοθετούν τη διαφορετικότητα της τόσο φυσικά όσο και ψυχικά από το αντρικό φύλο. Τα πλεονεκτήματα αλλά και οι περιορισμοί του γυναικείου αθλητισμού και πρωταθλητισμού αποτελούν παράγοντες σημαντικούς που πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη για την άρτια συμμετοχή, την αποφυγή τραυματισμών και την έγκαιρη επανένταξη στον αθλητισμό σε όλες τις ηλικίες. Έχει παρατηρηθεί ότι αρνητικές εφηβικές συμπεριφορές μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρούς μελλοντικούς σωματικούς περιορισμούς κατά τη Τρίτη ηλικία χαρακτηρίζοντας μια γυναίκα από δραστήρια, ελλειμματική.
Ποιες είναι όμως οι ιδιαιτερότητες της έφηβης αθλήτριας; Τι θα πρέπει να γνωρίζει ώστε να απολαμβάνει τα αδιαμφισβήτητα οφέλη της άσκησης χωρίς οδυνηρές μελλοντικές επιπτώσεις; Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες της εγκύου γυναίκας αθλήτριας αλλά και της γυναίκας αθλήτριας σε εμμηνόπαυση?
Η πορεία από την εφηβεία στην εμμηνόπαυση είναι κοινή για όλες τις γυναίκες. Η μόνη περίοδος που διαφοροποιείται η πορεία των αλλαγών στο σώμα της είναι η περίοδος της εγκυμοσύνης και η περίοδος μετά τον τοκετό. Κάποιες γυναίκες θα τη βιώσουν αυτή τη περίοδο και κάποιες όχι.
Η έφηβη αθλήτρια, η γυναίκα αθλήτρια, η έγκυος γυναίκα αθλήτρια και η γυναίκα αθλήτρια στην εμμηνόπαυση είναι κατηγορίες με σημαντικές φυσικές και σωματικές αλλαγές που οριοθετούν το έλλειμμα και χρειάζονται αποκατάσταση για την επιστροφή και συμμετοχή στην άσκηση και τον αθλητισμό. Σε όλες αυτές τις περιόδους επιβάλλεται η προσαρμογή και προοδευτική επιστροφή στην άσκηση και τον αθλητισμό με πρόγραμμα ειδικής θεραπευτικής άσκησης, συμβουλευτικής και αποκατάστασης. Ο στόχος είναι να επιτευχθεί η διατήρηση της άσκησης την περίοδο του ελλείμματος αλλά και η προοδευτική επανένταξη στο προπονητικό πρόγραμμα μετά από περιόδους υποχρεωτικής αποχής. Οι γυναίκες έχουν μικρότερους πνεύμονες και καρδιά, μεγαλύτερο ποσοστό λίπους (25% έναντι 15% στους άνδρες), βραχύτερα άκρα, καλύτερη ισορροπία και ευλυγισία, χαμηλότερο ύψος, στενότερους ώμους και μικρότερο ποσοστό μυϊκού ιστού.
Στην εφηβεία, η αθλήτρια στατιστικά υφίσταται λιγότερους τραυματισμούς σε σχέση με τον έφηβο αθλητή με κυριότερο εξ’ αυτών τις πτώσεις. Το στήθος, ο πόνος της εμμηνορρυσίας καθώς και το προ εμμηνορρυσιακό σύνδρομο μπορούν να οδηγήσουν σε αρνητικές επιπτώσεις, τραυματισμούς ή κακώσεις. Κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως το σώμα υποβάλλεται σε ελλειμματική συμπεριφορά αφού οι σύνδεσμοι χαλαρώνουν και οι αρθρώσεις γίνονται επιρρεπείς σε τραυματισμούς. Το μυοσκελετικό σύστημα της έφηβης αθλήτριας επηρεάζεται από ορμονικούς παράγοντες και γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό το πρόγραμμα της προπόνησης, η επιβάρυνση και οι φορτίσεις που δέχεται να διαφέρουν σύμφωνα με τις σωματικές αλλαγές που βιώνει κατά περιόδους ώστε να μην τραυματισθεί.
Ο πρωταθλητισμός συχνά περιορίζει τα οφέλη της άσκησης και οδηγεί σε αρνητικές συμπεριφορές με ψυχικές μεταβολές που οδηγούν σε τραυματισμούς και ελλείμματα.
Οι παθολογικές διαιτητικές συνήθειες, το άγχος του ανταγωνισμού και της πρωτιάς, το βαρύ προπονητικό πρόγραμμα και η έντονη οστική καταπόνηση δημιουργούν έδαφος για ελλείμματα όπως το χαμηλό σωματικό βάρος, την διακοπή της περιόδου (αμηνόρροια) και την ελλιπή σύσταση της οστικής μάζας με μείωση της πυκνότητας του σκελετού οδηγώντας στην Τριάδα της έφηβης αθλήτριας. Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι απογοητευτικό αφού επηρεάζεται η δεύτερη φάση της σκελετικής ωρίμανσης και της απόκτησης της κορυφαίας οστικής μάζας οδηγώντας σε κατάγματα κοπώσεως, πρόωρη οστεοπόρωση αλλά και οστεοπόρωση στη Τρίτη ηλικία.
Στην εγκυμοσύνη το σώμα της γυναίκας χαρακτηρίζεται ελλιπές με την μεταβολή του άξονα στήριξης και την αλλαγή της στάσης του σώματος λόγω του όγκου της κοιλιακής χώρας, την αύξηση του μεγέθους του στήθους και τις ορμονικές αλλαγές. Η χαλάρωση των μυϊκών ιστών, αρθρώσεων και συνδέσμων θέτουν το γυναικείο σώμα σε επικινδυνότητα και ελλειμματική συμπεριφορά. Η αστάθεια των αρθρώσεων, η μυϊκή χαλάρωση και η χαλάρωση των μυών του πυελικού εδάφους είναι βασικές δυσλειτουργίες που χαρακτηρίζουν αυτή τη περίοδο. Στη συνέχεια, το χρονικό διάστημα που ακολουθεί τον φυσιολογικό τοκετό ή την καισαρική παρατείνουν την περίοδο των αλλαγών στο σώμα της γυναίκας.
Μετά τον τοκετό το σώμα χρειάζεται τουλάχιστον 6 μήνες για να επανέλθει ορμονικά στην προ εγκυμοσύνης φυσική κατάσταση. Στη περίοδο αυτή, η πρόωρη επανένταξη στην άθληση μπορεί να δημιουργήσει μεγαλύτερο σωματικό έλλειμμα και καθυστέρηση στην επανένταξη και αθλητική συμμετοχή.
Η εμμηνόπαυση σηματοδοτεί το τέλος της αναπαραγωγικής ζωής της γυναίκας. Αυτό από μόνο του αποτελεί για πολλές γυναίκες ένα έλλειμμα με ψυχικό κόστος. Ορμονικές διαταραχές, ουρογεννητική ατροφία, προβλήματα στον ύπνο, αύξηση του σωματικού βάρους και άλλα βραχυπρόθεσμα συμπτώματα αποτελούν «βασανιστικές» αλλαγές. Τα συμπτώματα υποβαθμίζουν την ποιότητα ζωής καθώς επηρεάζουν αρνητικά την ψυχική υγεία του γυναικείου φύλου και της αθλήτριας γυναίκας περιορίζοντας τη συμμετοχή στην άσκηση. Μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της εμμηνόπαυσης λόγω έλλειψης των οιστρογόνων είναι η ορμονική γήρανση του δέρματος, η μυϊκή ατροφία, προβλήματα στο καρδιαγγειακό σύστημα καθώς η στεφανιαία νόσος θεωρείται εμμηνοπαυσιακό νόσημα, και η οστεοπόρωση. Οι γυναίκες που μπορεί ως έφηβες να είχαν δυσλειτουργία εμμήνου ρύσεως και καθυστέρηση της εμμηναρχής είναι υψηλής επικινδυνότητας για κατάγματα αφού σκελετικά προϋπάρχει ιστορικό ελλιπούς σύστασης οστικής πυκνότητας. Το κάπνισμα, φτωχές διατροφικές συνήθειες και το χαμηλό σωματικό βάρος είναι παράγοντες που επηρεάζουν τη γυναίκα που ασχολείται με τον ψυχαγωγικό αθλητισμό και μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά το σώμα της κατά την επιβάρυνση και ακατάλληλη φόρτιση των μυών και των αρθρώσεων. Πολύ σημαντική είναι η συμβουλευτική και εκπαίδευση της γυναίκας στη θεραπευτική άσκηση με στόχο την αποφυγή των πτώσεων και την ενίσχυση του μυοσκελετικού συστήματος.
Ο ρόλος της φυσικοθεραπείας είναι αδιαμφισβήτητα πολύ σημαντικός τόσο στη πρόληψη, τη παρέμβαση αλλά και την θεραπεία του ελλείμματος στη γυναίκα αθλήτρια. Είναι η ειδικότητα που έχει την πρέπουσα επιστημονική κατάρτιση ώστε να αξιολογεί λεπτομερώς, να επιλέγει και να εκτελεί την θεραπευτική άσκηση με σκοπό την αποκατάσταση των σωματικών αλλαγών που οριοθετούν το έλλειμμα. Η επιστημονική κατάρτιση και η γνώση της παθολογίας της κίνησης ορίζουν τον φυσικοθεραπευτή ως ειδικό επαγγελματία υγείας της θεραπευτικής άσκησης.
Η συνταγογράφηση της άσκησης κατά την περίοδο του ελλείμματος, αποτελεί σημαντικό εργαλείο καταγραφής και μετέπειτα επικοινωνίας με άλλους εμπλεκόμενους επαγγελματίες στην επιστήμη της άσκησης ώστε να υπάρχει ομοιογένεια και διατήρηση του στόχου επανένταξης της γυναίκας στην υψηλού επιπέδου αγωνιστική συμμετοχή και άθληση.
Η Παγκόσμια Συνομοσπονδία Φυσικοθεραπείας (WCPT) και ο Διεθνής Οργανισμός Φυσικοθεραπευτών για την Υγεία των Γυναικών (IOPTWH) καθώς και άλλοι ειδικοί φορείς πλαισιώνουν με τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες, προφυλάξεις και αντενδείξεις στην αντιμετώπιση και οριοθετούν τη σημαντικότητα του ρόλου της φυσικοθεραπείας στην αποκατάσταση πριν την επανένταξη του γυναικείου φύλου σε όλα τα επίπεδα αθλητικής συμμετοχής.
Τέλος, οι στοχευόμενες μελέτες στην αποτελεσματικότητα των φυσικοθεραπευτικών παρεμβάσεων στην ελλειμματική αθλήτρια, η ανάδειξη του ρόλου του φυσικοθεραπευτή στην διεπιστημονική ομάδα αντιμετώπισης του ελλείμματος στον γυναικείο αθλητισμό στην χώρα μας και η οριοθέτηση της συνταγογράφησης της άσκησης αποτελούν μηνύματα που προωθούν επιστημονικά την επαγγελματική μας ταυτότητα και ενισχύουν τη στοχευόμενη αξιολόγηση και εξειδικευμένη φυσικοθεραπευτική παρέμβαση.
Βιβλιογραφία:
1. Agostini R: Medical and Orthopedic Issues of Active and Athletic Women. Philadelphia, PA, Hanley & Belfus, 1994
2. Mantle J, Haslam J, Barton S: Physiotherapy in Obstetrics and Gynaecology. Second Edition. London, UK. Butterworth- Heinemann, 2004
3. Sapsford A, Saxton Bullock J, Markwell S: Women’s Health. A Textbook for Physiotherapists. London, UK. WB Saunders Company Ltd, 1998
4. Stephenson R, O’ Connor L. Obstetric and Gynecologic Care in Physical Therapy. Second Edition. Thorofare, NJ. Slack, 2000
5. American Congress of Obstetricians and Gynaecologists http://www.acog.org/Patients/FAQs/The-Menopause-Years
6. American Congress of Obstetricians and Gynaecologists http://www.acog.org/Search?Keyword=exercise+and+pregnancy
7. http://www.acog.org/Patients/FAQs/Exercise-During-Pregnancy
8. American Congress of Obstetricians and Gynaecologists http://www.acog.org/Patients/FAQs/Your-Changing-Body-Puberty-in-Girls-Especially-for-Teens
9. American Congress of Obstetricians and Gynaecologists http://www.acog.org/About-ACOG/News-Room/News-Releases/2012/Osteoporosis-Guidelines-Issued
10. American Congress of Obstetricians and Gynaecologists http://www.acog.org/Search?Keyword=exercise+postpartum
11. http://www.ioptwh.org/
12. http://www.ioptwh.org/pdfs/IOPTWHscopeofpractice.pdf
πηγή: https://www.linkedin.com/pulse/%CE%BF-%CF%81%CF%8C%CE%BB%CE%BF%CF%82-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%86%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%B1%CF%80%CE%B5%CE%AF%CE%B1%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CF%83%CF%85%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%B3%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%AC%CF%86%CE%B7%CF%83%CE%B7-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-mimi-marcellou
